गणपती कारखाना

Marathi अलिबाग मधील छोट्या छोट्या गावातही अनेक मूर्ती कलाकार आहेत. गणपती बनवण्याचा पारंपारिक व्यवसाय इथल्या अनेक गावात चालू आहे. शाडूच्या मातीची सुबक गणेश मूर्ती, वापरलेले सुंदर रंग आणि रेखाटलेले सुबक डोळे यामुळे या मुर्त्या आकर्षक दिसतात. महाराष्ट्र तसेच देशातील काना कोपऱ्यातून व परदेशातूनही या मूर्तींना विशेष मागणी आहे. अलिबाग मधील गावातून एका पिढी कडून दुसऱ्या पिढीला या मूर्ती बनवण्याच्या कलेचे प्रशिक्षण मिळाले आहे. अनेक कलाकारांचे, कामगारांचे  उपजीविकेचे साधन हा व्यवसाय आहे. वर्षभर गणपती बनविण्याचा कारखाना चालू असतो. कलाकार वर्षभर मूर्ती बनवतात व गणपती उत्सवाच्या २ महिने आधी मूर्तीना रंग लावण्याचे व सजवण्याचे काम चालू होते. फार पूर्वी पासून काही घराणी या व्यवसायात गुंतलेली आहेत. गावातल्या अनेक लोकांना या गणपती कारखान्यात काम मिळते. वर्षानुवर्ष चालू असलेला हा व्यवसाय स्थानिक लोकांना रोजगार उपलब्ध करून देत आहे. वाढत्या मागणी मुळे चांगला आर्थिक फायदा देखील या व्यवसायात होतो.

पेणचे गणपती –

अलिबाग जवळील पेण या गावातील गणपती मूर्ती जगप्रसिद्ध आहेत. गणपती उत्सवात पेण येथील गणपती मूर्तीना देशातून तसेच परदेशातूनही मोठी मागणी आहे. पेण मधील गणपती तयार करण्याचा व्यवसाय सुमारे १२५ वर्ष जुना आहे. भिकाजी कृष्ण देवधरांनी हा व्यवसाय सुरु केल्याचे म्हंटले जाते. पेण प्रमाणेच अलिबाग येथे देखील गणपती तयार करण्याचे कारखाने आहेत. पूर्वी पेण येथील डोंगरात सापडणारी पांढरी चिकण माती मूर्ती बनवण्यासाठी वापरली जात असे. त्यानंतर पोरबंदर हून शाडूची माती व जर्मनी वरून रंग येऊ लागले. ब्रिटीश साचे बनवणाऱ्या एका कारखान्यातून सोनार जातीचा एक मनुष्य साचे बनवण्याची कला शिकून आला व त्यानंतर मूर्ती बनवण्या साठी साच्यांचा उपयोग होऊ लागला. १९५३ मध्ये प्लास्टरच्या साच्यां एवजी रबरी साचे अस्थित्वात आले व स्थानिक कलाकारांनी ही साचे बनवण्याची कला शिकून घेतली. मूर्ती बनविणे त्या मूर्तीला रंगकाम करणे या कामात पेण मधील कलाकार तरबेज झाले. त्याच बरोबर ही कला पेणच्या आसपासच्या गावातही पोहोचली.